کد مطلب:4146 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

از كجا بفهميم كه خدا حاجت ما را مي دهد يا نه؟

شرايط اجابت تنها ويژگيهاي درخواست كننده نيست بل معقوليت خواسته و از طرف ديگر تعلق حكمت به اجابت آن نيز نقش اساسي دارد.شرايط و مراحل استجابت دعا

الف)- به مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا كننده زيرا در بعضي از موارد تحقق آن خواسته، براي شخص سودمند نيست. به عنوان نمونه رسيدن به مقام يا امكاناتي خاص، به نفع انسان نيست و بلكه ممكن است مايه دوري او از ايمان و تقوا گردد.

ب)- فرا رسيدن زمان مناسب براي تحقق مطلوب مثلاً ممكن است فردي علاقهمند باشد كه شخصيت علمي ممتاز باشد و تلاش علمي فراواني كند، ولي قطعاً در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سالها بايد بگذرد تا نتيجه تلاشهاي خود را به دست آورج)- اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند چرا كه عطايا، به اندازه نيت و اخلاصِ در آن، سرازير ميشوند. حضرت امير (ع) ميفرمايد: ان العطية علي قدر النية عطيه به اندازه [اخلاص در] نيت است.د)- معقول بودن خواسته انسان، ]ه[ اقدام براي رسيدن به نتيجه و به كارگيري ساير عوامل طبيعي نقش دارنده متناسب با سنتهاي الهي در نظام خلقت، ]و[ روزي پاك و حلال پيامبر اكرم (ص) فرمودند: كسي كه دوست دارد دعايش مستجاب شود، بايد غذا و كسب خود را از حرام پاك كند.الف)- ]ز[- از ته دل بودن دعا، نه لقلقه زبان علامه طباطبايي (ره) با استفاده از دو آيه شريفه وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي، فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ اَلدَّاعِ إِذا دَعانِ. هرگاه بندگانم از من سوال كردند، به درستي كه من نزديك هستم دعاي دعا كننده را هر گاه مرا بخواند اجابت ميكنم]ب[ و آيه اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ بخوانيد مرا استجابت ميكنم شما را]ج[ در استجابت دعا دو چيز را معتبر ميداند: الف)- دعوت، خواستن و طلب باشد، آن هم به راستي و صداقت نه اين كه لقلقه زبان باشد كه لفظ ادعو آن را ميند.

ب)- فقط از خداوند بخواهد كه لفظ ني همين را ميفهماند. بنابراين اين اگر به يك سبب از هزاران اسباب خارجي اعتماد كند، از خدا، نخواسته و در اينجا ني محقق نشده است.]د[ ح)- يقين به اجابت داشتن پيامبر اكرم (ص) فرمودند: خدا را بخوانيد و يقين به اجابت داشته اشيد.]ه[ ط)- اصرار در دعا پيامبر اكرم (ص) فرمودند: خداوند بندهاي را رحمت ميكند كه حاجتي را از خداي عزوجل بخواهد، پس در دعا پافشاري ورزد چه استجابت شود و چه نشود.]و[امام صادق (ع) نيز فرمودند: هيچ دربي نيست كه پي در پي كوبيده شود، مگر اين كه بر انسان گشوده خواهد شد. ]ي[ رعايت آداب ظاهري رعايت زمان دعا، صلوات فرستادن در اول و آخر دعا، ستايش و تسبيح خداوند و... (به كتابهاي دعايي رجوع شود). ]ك[ واسطه قرار دادن معصوم (ع) خداوند متعال ميفرمايد: وَ اِبْتَغُوا إِلَيْهِ اَلْوَسِيلَةَ به سوي خداوند واسطه بجوييد،]ز[ و نيز ميفرمايد: وقتي مردم به خود ستم نموده و نزد تو ميآمدند و طلب مغفرت ميكردند، پيامبر نيز براي آنان استغفار مينمود، خدا ربان و توبهپذير مييافتند.]حموانع استجابت دعا چيست؟

قرآن مجيد ميفرمايد: من دعاي دعا كننده را اجابت ميكنم و سنت الهي بر اين قرار گرفته كه برخي از امور را از طريق دعا و درخواست به انسان عنايت كند اما اين بدان معنا نيست كه هر مشكل و هر چه را از خدا خواست و در هر شرايطي درخواست كند تماما مطابق خواست او اجت شود زيرا اجابت نيز امري قانونمند است و شرايط و موانعي دارد كه با رعايت آنها دعا به اجابت ميرسد از جمله اينكه: الف)- با اخلاص و انقطاع كامل بر خدا از او درخواست كند. ب)- يقين به اجابت داشته باشيد (پيامبر اكرم (ص) فرمودند: خدا را بخوانيد و يقين به اجابت داشته باشيد).

ج)- اصرار در دعا.

د)- روزي پاك و حلال (پيامبر اكرم (ص) فرمودند: كسي كه دوست دارد دعايش مستجاب شود بايد غذا و كسب خود را از حرام پاك كند). ه)- عمل به پيمانهاي الهي ايمان و عمل صالح و درست كاري يكي از شرايط استجابت دعاست زيرا آن كس كه به عهد خويش در برابر پروردگارش وفا نكند نبايد انتظار داشته باشد كه مشمول وعده اجابت شود. و)- خير خواهي ديگران و خالي بودن دل از كينه حسد و سو نيت نسبت به ديگران.

ز)- معقول بودن خواستهها. ح)- ناديده نگرفتن عوامل طبيعي و فراهم كردن مقدمات.

ط)- گاهي مصلحت انسان در عدم استجابت است و ممكن است انسان چيزي را از خدا درخواست كند كه به ضررش تمام شود: عَسي أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ.

ي)- و گاهي خداوند اجابت مطلوب انسان را به عللي كه صلاح ميداند به تاخير مياندازد.ك)- گاهي پاسخ نيافتن ما اجابت از جانب خدا است يعني خداوند با طول دادن اجابت ما را بيشتر به حالت انابه و تضرع به درگاهش نگه ميدارد و اين لطف بزرگي است كه بدين وسيله ارتباط با معبود حفظ ميگردد و در پي آن الطاف بيشمار ديگري نصيبش ميشل)- توسل نيز مانند دعا مشروط به شرايطي است كه اگر شرايط موجود باشد توسل اثر دارد و ممكن است موانعي در كار باشد كه موجب عدم استجابت توسل ميگردد ولي به هر حال انسان نبايد از دعا و توسل مايوس شود زيرا يكي از شرايط استجابت اصرار و پافشاري در درخواستهاست.ام صادق (ع) فرمودند: هيچ دري نيست كه پي در پي كوبيده شود مگر اينكه بر انسان گشوده خواهد شد و چه بسا اجابت نشدن خواستهها موجب بيداري و تنبه انسان ميگردد و انسان با خود ميگويد: اگر تقصيري هست از جانب من است و سعي ميكند خود را اصلاح كند و هيچ گاه انساايد از درگاه خدا و اولياي الهي مايوس گردد.

قرآن ميفرمايد: عَسي أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسي أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ چه بسا از چيزي گريزان شويد در حالي كه خير شما در آن است و اي بسا چيزي را خواهانيد در حالي كه براي شما شرّ آفرين است. نيز در مواردي خداوند به علتهاي مختلف خواسته انسان را به تأخير مياندازد يا به گونه ديگري اجابت مينمايد و همه اينها بر اساس حكمت و رحمت اوست. بنابراين به رحمت خداوند اميدوار باشيد و از او بخواهيد كه آنچه خودش برايتان مصلحت ميداند مقرر فرمايآن چه مهم است اخلاص در دعا و قطع نظر از غير اوست. البته دعاهايي كه مشتمل بر اسماي الهي باشند مانند دعاي مشلول و دعاهاي صحيفه سجاديه بسيار مناسب هستند. براي برآورده شدن حاجات، خواندن نماز جعفر طيار سفارش شده است.

شرايط دعا در كتابهاي دعايي آمده است (مثل توبه، رعايت زمان دعا، صلوات فرستادن در اول و آخر دعا، ستايش و تسبيح خداوند و...). دعا نزد معصوم (ع) و واسطه قرار دادن آن بزرگواران نيز كاري است كه به دستور قرآن انجام ميدهيم: خداوند متعال ميفرمايد: وَ اِبْتَغُوا إِلَيْهِ اَلْوَسِيلَةبه وسيله ايمان و پيروي اولياء حق به خدا توسل جوئيد،]ط[

از نظر عقلي روشن است كه هنگام درخواست از يك فرد بزرگ، وقتي خودمان وجاهت و جايگاه لازم را نداريم، كسي را واسطه قرار ميدهيم و آن مقام مسؤول به خاطر ارزش و احترامي كه به آن واسطه قائل است، به كار ما رسيدگي ميكند.قرآن ميفرمايد: وقتي مردم به خود ستم نموده و نزد تو ميآمدند و طلب مغفرت ميكردند پيامبر نيز براي آنان استغفار مينمود، خدا را مهربان و توبهپذير مييافتند،]ي[ پس اين وسيله قراردادن به خواست خداوند است و فوايد زيادي دارد هم اهميت اولياي دين را نشاد و هم ارتباط و پيوند معرفتي و عاطفي را با آنان محكم ميكند. در ضمن در مسأله پيامبر (ص) و امامشناسي، ثابت شده است كه خداوند به خاطر اطاعت و بندگي كامل آنان، آن بزرگواران را داراي تواناييها و اختياراتي نموده است كه به انجام مطلوبات ما قادر هستند و ميند خواسته ما را اجابت كنند چنان كه در حديث قدسي آمده است: عبدي أطعني حتّي اَجعَلك مِثلي اي بنده من اطاعت من كن تا تو را مثل خود قرار دهم. اجابت دعا نيز امري قانونمند و ملايم با ديگر سنتهاي جاري الهي در نظام تكوين و مشروط به شرايطي است از جمله:الف)- شرايط مناسب روحي دعا كننده از قبيل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار.

ب)- مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا كننده. چرا كه در بسياري از موارد تحقق آن خواسته براي شخص سودمند نيست مثلا رسيدن به مقام يا امكاناتي خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد. بلكه ممكن است مايه دوري او از ايمان و تقوا گردد.

ج)- فرا رسيدن زمان مناسب براي تحقق مطلوب. مثلا ممكن است فردي علاقهمند باشد كه يك شخصيت علمي ممتاز باشد و تلاش علمي فراواني كند ولي قطعا در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سالها بايد بگذرد تا نتيجه تلاشهاي خود را به دست آوردد)- اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند چرا كه عطايا به اندازه نيت و اخلاص در آن سرازير ميشوند و در كلام حضرت امير (ع) در نهج البلاغه آمده است: ان العطيه علي قدر النيه. ه)- معقول بودن خواسته انسان.

و)- اقدام براي رسيدن به نتيجه و به كار گيري ساير عوامل طبيعي نقش دارنده متناسب با سنتهاي الهي در نظام خلقت. ز)- از طرفي خداوند گاهي اجابت مطلوب انسان را به عللي كه صلاح ميداند و بر ما پوشيده است به تأخير مياندازد يا آن را به گونهاي ديگر تبديل مينمايد و در واقع به شيوه بهتر اجابت ميشود بدون آن كه ما بدانح)- نكته مهم ديگر اين كه استجابت در آيه شريفه معناي بسيار عميقي دارد ولي غالبا برداشتهاي عموم با مفهوم شگرف آن ناسازگار است. ما همواره خيال ميكنيم كه اگر دقيقا همان را كه ما طلب ميكنيم در همان زمان و با همان شرايطي كه ميخواهيم عمل شود دعايمان اجابتيده در حالي كه چه بسا همين پاسخ نيافتن ما اجابت از سوي خدا باشد. يعني خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بيشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگاه ميدارد و اين لطف بزرگي است كه به اين وسيله ارتباط عبد با معبود حفظ ميگردد و در پي آن الطاف بيشمار ديگرصيبش ميشود. مولوي ميگويد:آن يكي الله ميگفتي شبيتا كه شيرين ميشد از ذكرش لبگفت شيطان: آخر اي بسيار گواين همه الله را لبيك كو؟

مي نيايد يك جواب از پيش تختچند الله مي زني با روي سختاو شكسته دل شد و بنهاد سرديد در خواب او خضر اندر خضر

گفت: هين از ذكر چون واماندهايچون پشيماني از آن كش خواندهايگفت: لبيكم نميآيد جوابزآن همي ترسم كه باشم رد بابگفت: آن الله تو لبيك ماستو آن نياز و سوز و دردت پيك ماستترس و عشق تو كمند لطف ماستزير هر يا رب تو لبيكهاستبراي آگاهي بيشتر ر. ك: الف)- تفسير الميزان و نمونه ذيل آيه 186 سوره بقره ب)- دعا آيت الله مشكيني ج)- اصول كافي، د)- كتاب الدعا